Η ιστορία των Καταρρακτών της Έδεσσας

Ενας γερµανός καθηγητής Πανεπιστηµίου, ο Α. Γκρίεµπαχ, που είχε επισκεφθεί την Εδεσσα πριν από 175 χρόνια, το 1839, είχε διατυπώσει µια από τις πιθανότερες  θεωρίες  για  τον  σχηµατισµό  των  καταρρακτών.

Στην θεωρία αυτή αναφέρεται ο Κωνσταντίνος Σταλίδης στο βιβλίο του «Η Εδεσσα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας», το οποίο κυκλοφόρησε το 1988.

 

Ο κ. Σταλίδης αναφέρεται συγκεκριµένα:

«Στις 25-26  Ιουνίου 1839 επισκέπτεται την Εδεσσα ο Γερµανός  καθηγητής  του Πανεπιστηµίου  της  Γοτίγγης  (GOTTINGEN)  A.GRISEBACH, ο οποίος ανάµεσα  στα  άλλα  αξιόλογα, που αναφέρει για την Εδεσσα, µας δίνει και µια πιθανή θεωρία  για  το  σχηµατισµό των  καταρρακτών  της  Εδεσσας.

Σύµφωνα  λοιπόν  µε  τη θεωρία  αυτή  ο  A. GRISEBACH µετά από επιτόπιες  έρευνες  και  µελέτες, αλλά και φέρνοντας επιχειρήµατα από τις διάφορες  ιστορικές  πηγές  δέχεται ότι:

1. Πριν τουλάχιστον από τον 12ο αι. µ.Χ. τα νερά του σηµερινού  Εδεσσαίου  ποταµού,  που  πήγαζε,  όπως και τώρα, σε κάπως διαφορετική  φυσικά  µορφή  από τις λίµνες των 

χωριών Νησί, Βρυττά (Γκούγκοβο) και Αρνισσα  (Οστροβο),  έφτανανµέχρι το χωριό Αγρας (Βλάδοβο) και από εκεί µέχρι τη σηµερινή Εδεσσα.

Τα νερά όµως αυτά δεν έφταναν µέχρι την τότε πόλη, ούτε τη διέσχιζαν, όπως γίνεται σήµερα µε τη σηµερινή  µορφή  της  Εδεσσας, αλλά  έπεφταν  στα  δυτικά της τότε πόλης µέσα σε υπόγειες καταβόθρες κι από εκεί  µέσα  από  τη  γη  περνούσαν κάτω από την τότε πόλη. Το νερό αυτό µέσα από  τους  δικούς  του  µυστικούς δρόµους, αφού άφηνε την τότε πόλη, µέσα από υπόγειες διαδροµές, έβγαινε πάλι στα ανατολικά της πόλης, άγνωστο όµως πού ακριβώς.

Ετσι σύµφωνα µε  τον Α. GRISEBACH  πριν  από  τον 12ο  µ.Χ.  αιώνα  δεν  υπάρχουν  καταρράκτες στην Εδεσσα.

Τη γνώµη του αυτή την ενισχύει και µε το χωρίο του Βυζαντινού συγγραφέα Γεωργίου  Κεδρηνού,  που  ζει τον 11ο µ.Χ. αι., το οποίο αντιγράφει σχεδόν και ο άλλος Βυζαντινός συγγραφέας Μιχαήλ Γλυκάς, που ζει το 12ο µ.Χ. αιώνα, και που είναι το παρακάτω: «Φρούριον  δε  τα Βοδηνά  επί  πέτρας αποτόµου κείµενον, δι’  ης  καταρρεί  το  της  λίµνης του  Οστροβού  ύδωρ,  υπό γης κάτωθεν ρέον αφανώς, κακείσε  πάλιν  υποδυόµενον».

∆ηλαδή σύµφωνα µε την πληροφορία αυτή η Εδεσσα τον  11ο  -  12ο αι.  είναι  µια πόλη  -  φρούριο,  χτισµένη πάνω σ’ έναν απότοµο βράχο, κάτω από τον οποίο πέφτει ορµητικά και τρέχει το

νερό της λίµνης της Αρνισσας, που ρέει (το νερό) κάτω από τη γη, χωρίς να φαίνεται,  κι  από  εκεί,  δηλαδή κάτω από τη γη, πάλι εµφανίζεται.

2. Μετά  όµως  τον  11ο  - 12ο αι. το νερό αρχίζει σιγά- σιγά να µη φεύγει όλο κάτω από τη γη και να σχηµατίζει µια λίµνη, που έπιανε

σχεδόν από το χωριό Αγρα (Βλάδοβο) µέχρι και τα δυτικά της τότε Εδεσσας.

Τη  γνώµη  αυτή  του  A. GRISEBACH  ενισχύει  και το  χωρίο  του  Βυζαντινού συγραφέα και αυτοκράτορα Ιω.  Καντακουζηνού  (1347-1354), που αναφέρει: Η Εδεσσα «υπέρ ήµισυ γαρ ύδασι περικλυζοµένη, απρόσιτος έστι πολεµίοις δια την λίµνην·  το  δε  υπόλοιπον τείχεσιν  οχυρωτάτοις  και πύργοις µεγάλοις, έστι δ’ όπου  και  κρηµνοίς  και  φαγξιν αβάτοις περιέχεται».

∆ηλαδή  σύµφωνα  µε  τις πληροφορίες αυτές του  Ιω. Καντακουζηνού  η  τότε  Εδεσσα  είναι  µια  πόλη,  που περιβάλλεται πάνω από  µισή από  νερά  και  έτσι  εξαιτίας της λίµνης της είναι απρόσιτη  στους  εχθρούς·  η υπόλοιπη πόλη είναι οχυρωµένη µε τείχη πολύ δυνατά και  πύργους  µεγάλους  και

σε µερικά µέρη περιβάλλεται  µε  κρηµνούς  και άβατα φαράγγια.

Αυτή  η  κατάσταση  σύµφωνα  πάντα  µε  τη  γνώµη του Α. GRISEBACH υπάρχει στην  Εδεσσα  µέχρι  και  το 14ο αι.

3. Η λίµνη αυτή, που σχηµατίστηκε  στα  δυτικά  της τότε  Εδεσσας,  επειδή  από τη  µια  έρχονταν  συνέχεια νερά,  ενώ  από  την  άλλη στένευαν οι δίοδοι κάτω από τη γη, όπου το συνεχώς αυξανόµενο  νερό  έπρεπε να βρίσκει, όπως και παλαιότερα, διέξοδο, όλο και µεγάλωνε και σε έκταση, αλλά και σε ποσότητα  νερού. Ετσι κάποτε, οπωσδήποτε όµως µετά το 14ο αιώνα, γέµισε αυτή η λίµνη, επειδή είχαν πια φραχτεί εντελώς οι υπόγειες  µυστικές  κάτω  από  την  Εδεσσα  δίοδοι  του νερού, ενώ νέα νερά έρχονταν  συνεχώς  από  τις  πηγές.

Ετσι  έγινε  κατακλυσµός των υδάτων, έσπασε η λίµνη και τα νερά βρήκαν διέξοδο µέσα από την τότε πόλη και µ’ αυτό τον τρόπο, καθώς έπεφταν ορµητικά, από τα απότοµα  βράχια  της  πόλης,

σχηµάτισαν  τους  περίφηµους  πια  καταρράκτες  της Εδεσσας.

Και όλα αυτά έγιναν γιατί, σύµφωνα  πάντα  µε  τον  A.GRISEBACH,  το ανθρακικό ασβέστιο,  που  περιείχε  τότε, αλλά περιέχει και τώρα το νερό του Εδεσσαίου ποταµού, µετά την έκλυση του διοξειδίου  του  άνθρακα, σχηµάτιζε  συνεχώς  αυξανόµενο  ίζηµα µέσα στο πέρασµα των αιώνων, το οποίο (ίζηµα)  εναποτιθέµενο  συνεχώς στις υπόγειες µυστικές διόδους του νερού, κάτω από την Εδεσσα, έφτασε σιγά - σιγά στο σηµείο εκείνο, ώστε να τις φράξει εντελώς.

Αυτή ήταν η πρώτη φάση. Στη δεύτερη φάση, όπως αναφέραµε,  σχηµατίστηκε  η λίµνη  στα  δυτικά  της  τότε πόλης και στην τρίτη φάση, οπωσδήποτε µετά το 14ο αι. και  συγκεκριµένα  το  1350,

χρονιά δηλαδή που µας δίνει πληροφορίες για την τοπογραφία  της  Εδεσσας  ο Ιω. Καντακουζηνός, τα νερά βρίσκουν φυσική εκροή στα ανατολικά  της  πόλης  και σχηµάτισαν τους γνωστούς πια καταρράκτες».


Γερµανός  καθηγητής  του Πανεπιστηµίου  της  Γοτίγγης  (GOTTINGEN)  A.GRISEBACH

Φύλλο εφημερίδας Εδεσσαϊκή 23 Μαίου 2014 με την ευγενική έγκριση της αναδημοσίευσης και τις ευχαριστίες